Aynı karında birlikte büyüyen ve aynı gün dünyaya gelen iki bebek. Bu muhteşem kardeşlik ilişkisi en çok anne babaları ve zaman zaman kardeşleri çok zorlayabilir. Ağabey ya da abla olmaktan çok farklı olan bu ilişki hem zor hem de eşi benzeri olmayan bir duygudur.
Özellikle ebeveynler açısından ikiz çocuklar arasında dengeyi kurmak zordur ve ikiz anne babası olmak tahminlerden daha çok fedakârlık, emek isteyen, son derece yorucu bir iştir.
İkiz çocuk sahibi olacağını duyan pek çok anne babanın yaşadığı ilk duygu panik, korku ve şaşkınlıktır. Durumun kabullenilmesiyle beraber büyük bir heyecan da bu duygu karmaşasına eklenir. Çocuk sahibi olmak başlı başına doğanın bir mucizesi iken bir de çoğul gebelikler olayın heyecan boyutunu daha çok büyütürler
Farklılıklarıyla doğan bu mucize varlıklar genetik ve fiziksel benzerliklerinin yanı sıra toplumun, çevrenin ve ailenin tutum ve davranışlarıyla farklılıklar gösterir. Birbirleriyle ilişkilerinde büyük ya da küçük olmanın avantaj ve dezavantajlarını yaşamazlar. Dolayısıyla her çocuğun doğal olarak yaşadığı ve gelişiminde çok önemli bir yer tutan rekabet ve kıskançlık duygularını değişik şekilde yaşarlar. Ebeveynlerin ikiz çocuklarının farklı bireyler olduğunu, değişik özellikler gösterebileceğini ve aynı gibi davranılmasının psikolojik sorunlara yol açabileceğini bilmeleri önemlidir.
Tüm kardeşlerde görülen kıskanma ikizlerde de görülür. Anne-baba başta olmak üzere, erişkinlerin sevgi ve ilgisini paylaşma, daha fazla pay alma endişesi kıskançlığın temelini oluşturur. İkizler arasında görülen gelişim farklılıkları da kıskançlığı arttırabilir. Daha becerikli ve gelişmiş olan ön plana çıkarak veya daha zayıf olana fazla ilgi gösterilmesi diğerinin kıskanmasına neden olabilir.
İkiz doğan çocukların birbirine ihtiyaç ve yan yana olmaktan huzur duyması, birbirlerini taklit etme kolaylığı nedeniyle gelişimlerinin de bundan olumlu etkileneceği gerçeğine rağmen, belli dönemlerde ayrılmaları son derece önemlidir. İlk bir yıl bebeklerin bireysel ilgiye, özellikle de anne ilgisine ihtiyacı vardır. Annenin ikisine aynı anda eşit ilgiyi verme çabası yerine, ikisiyle de ayrı zaman geçirmesi gerekir. Anne-babanın bebek bakımında eşit miktarda aktif olması, anne bir bebeği emzirirken diğer bebeğin de babanın kucağında olması son derece önemlidir. Bazen bebeklerden biri diğerinden daha huzursuz olabilir. İster istemez diğerinin daha çok ilgilenilmesi gerekebilir. Böylesi durumlarda dengeyi sağlayabilmek için babanın devreye girmesi önem taşır, aksi halde bebeklik döneminde ihmale maruz kalan bebekler ilerleyen yıllarda anneden daha zor ayrılırlar, daha çok psikolojik sorun yaşarlar.
Anne-babaların ikizleri aynı görme çabasından kurtulmaları gerekir. Onların farklı ihtiyaç, istek, yetenek ve zevkleri vardır. Bebeklik dönemlerinden itibaren kıyafet, oyuncak seçiminde, oda dekorasyonlarında, sunulan aktivitelerde bu farklılık göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle okul döneminde ayrı sınıflarda eğitim görmeli, farklı arkadaşlıklar kurmalılar. İyi oldukları alanları belirlemeliler. Çünkü karşımızda farklı iki insan yetişiyor
İster tek yumurta ister çift yumurta olsunlar ikizlerinizin bambaşka bireyler olduğunu unutmayın. Birinin sevdiği yemeği diğerinin de çok sevmesini, birinin uyuduğu saatte diğerinin de uyumasını, alışkanlıklarının aynı olmasını beklemeyin
İkizlerin bireysel gelişimini desteklemek çok önemlidir. Doğumun ilk aylarından itibaren onlarla ayrı ayrı konuşmak, tek tek beslemek ve bireysel ilgi göstermek faydalı olur. Birbirlerinden ayrı aktivitelere katılmaları rekabet ve yardım olmadan diğer insanlarla etkileşim fırsatı yaratır.
İkiz çocuklarda zaman zaman kişilik özelliklerinin farklılaştığı ya da yön değiştirdiği gözlemlenebilir. Önceden dışa dönük bir kişilik yapısına sahip olan çocuk, bir süre sonra daha sakin, durgun bir kişilik özelliği gösterirken, diğeri daha aktif olabilir. Biri kendi başına bazı beceriler geliştirebilirken, diğeri kendi sorumluluklarını kardeşine yükleyebilir. Bunlar farklı bireyler olduklarını kanıtlamaya, birbirinden ayrı özellikleri olduğunu vurgulamaya yönelik çabalar olarak görülmelidir.
Normal olarak gelişim aşamaları ve büyüme süreçleri boyunca her dönemde farklı özellikler sergileyecek, farklı davranışlar gösterecek olan çocuklar birbirleriyle olan ilişkilerinde de rolleri değişebilmektedirler. Sosyal uyumlarını, birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini bozmadığı sürece bunlar normal özellikler olarak görülmelidir.
İkiz kardeşlerde sıklıkla karşılaşılan bir durum da geç konuşmalarıdır. Doğdukları andan itibaren kendi aralarında bir dil geliştiren ve kendi kendilerine gayet iyi anlaşan kardeşler başkalarına fazla ihtiyaç duymazlar ve konuşmayı geciktirebilirler. Bu anormal bir durum değildir, hatta ikiz kardeşlerin başkalarıyla iletişim kurmakta çok istekli davranmadıkları da bilinir. Kendi kendilerine çatışma yaşasalar da aralarına başkalarını almak istemezler ve kendi kendilerine bir iletişim içinde kalmaya özen gösterirler. O nedenle ikiz kardeşlerin özellikle konuşma gibi eylemleri geciktirmeleri normaldir ve bir geriliğe işaret etmez.
İkiz çocuklarda da diğer kardeşler gibi bazı sorunlar yaşanabilir, kendi aralarında kavga edebilirler. Çocuklar arasında dengeyi kurmak ya da adil olmaya çalışmak her zaman mümkün olmayacaktır. Kaldı ki birbirlerine zarar vermedikleri sürece aralarındaki çatışmalara çok fazla müdahale etmemek daha doğru bir tutum olacaktır.
Hayatlarının bir döneminde ikiz çocuklar oldukça çekingen davranışlar gösterebilirler ve başkalarıyla iletişim kurmaktan kaçınabilirler. Bu normal olarak görülmelidir ancak düzeyi ve gidişat iyi izlenmelidir. Bazen kardeşlerden birinin daha baskın olduğu durumlarda diğer kardeş içe kapanarak sosyal ortamlara girmekten uzak durabilir. Bu nedenle her çocuk için geçerli olmakla beraber, özellikle ikiz çocuklar için daha fazla önem taşıyan bir konu olması sebebiyle çocuklar, mutlaka sosyal faaliyetlere yönlendirilmelidir.
Bireysel etkinliklerden daha çok ekip çalışması yapabilecekleri, kendilerinden başkalarının da aktif olarak rol alabileceği faaliyetler çocukların gelişimlerini desteklemek bakımından son derece önemlidir.
Bu faaliyetler aynı zamanda çocukların kendi kendilerinin ve sahip oldukları becerilerin de farkında olmalarını sağlayacağı gibi, yetenekli oldukları alanlarda daha fazla ön plana çıkmalarına, kendilerini daha rahat ifade etmelerine imkan tanır.
İkizler gençlik dönemlerinde, eğer aileleri tarafından özellikle grup aktivitelerine katılmak, takım sporları yapmak gibi yönlendirilmemişlerse, sosyalleşmek konusunda problem yaşayabilirler. Çünkü evde, okulda, sinemada sürekli ikiziyle birlikte vakit geçiren çocuk ikizi olmayan başka bir çocukla nasıl arkadaş olacağını öğrenemediği gibi gerek de görmediği için anti sosyal alışkanlıklar geliştirebilirler
• Bebeklerinizi fiziksel özellikleri (boy & kilo) itibariyle birbiriyle karşılaştırmayın
• İkiz bebeklerin erken doğum riskinin tek bebeğe oranla daha yüksek olduğunu unutmayın ve prematüre bebek bakımı konusunda doğumdan önce mutlaka bilgi edinmiş olun.
• İmkanlarınız müsaitse ana kucağı, mama sandalyesi, araba koltuğu gibi aparatları ikişer tane alın. Özendirici olma özelliğinin yanında, ikisini birden aynı anda sabitlemeniz gereken zamanlar çok olacak.
• İkizlerinizin her biri için bir renk belirleyin, steril kullanılması gereken malzemelerde (emzik, biberon, kaşık vb.) o renkleri tercih edin. Ayırması kolay olsun.
• Bebeklerinizi aynı odada ve doğdukları andan itibaren kendi odalarında yatırın ve kendi başlarına uyumaya alışmalarını sağlayın. Ayakta, kucakta sallayarak uyutma gibi alışkanlıkların iki bebeğin aynı anda uykusunun gelmesi halinde sizi çaresiz bırakabileceğini hiç unutmayın.
• Gece uykularında ya da sabah erken uyanmaları halinde birbirlerinin sesinden rahatsız olmalarını engelleyebilmek açısından ikizlerinizi mümkün olduğu kadar sesli ortamlarda uyumaya alıştırın.
• İmkanlarınız müsaitse aynı oyuncaktan iki tane ama farklı renklerde almaya gayret gösterin.
• İkizlerinizin birbirlerini mümkün olduğunca erken fark etmelerine yardımcı olun
• Bunun yanında, ikizlerinizin belirli zamanlarda ayrı ayrı yerlerde olmalarını sağlayın. Biri sizinle markete giderken, diğeri babayla babaanneyi ziyarete gitsin. Amaç bir bütün olmadıkları, farklı bireyler oldukları duygusunu yerleştirmek.
• Bebeklerinizi, imkânınız varsa ayda bir iki gece güvenebileceğiniz birine emanet edin (anneanne, babaanne, teyze, hala). Bu hem anne ve babanın rehabilitasyonu açısından, hem de plan dışı durumlarda (örneğin piyangodan çıkan bir iş seyahati) “yatağından başka yerde uyumaz” “beni görmeden uyumaz” çaresizliklerine düşmemek için çok önemli.
İkizlerin psikolojik açıdan daha sağlıklı büyümeleri için nelere dikkat edilmeli?
· Çocukların ayrı birer birey olduğu kabul edilmelidir.
· Çocuklar, anne ve baba tarafından iyi tanınmalıdır.
· Kıyas yapılmamalı, rekabet ortamı yaratılmamalıdır.
· Onların tercih ve istekleri göz önüne alınırken, kurallar da öğretilmelidir.
· Genelde anne ve baba çocukları paylaşmaktadır. Çocukların hem anneye hem de babaya ihtiyacı olduğu unutulmamalıdır.
· Aile içinde birlik ve beraberlik duygularıyla hareket edilmeli ve bunlar çocuklara öğretilmelidir.
· Sürekli beraber olan çocukların başka arkadaş ve etkinliklere de ihtiyaçları olduğu unutulmamalıdır.
· Birbirlerine göre, güçlü ve zayıf yönleri iyi değerlendirilmelidir. Birinin zayıf yönünü güçlendirilmeye çalışırken, diğerinin güçlü yönü abartılmamalıdır